De recente geschiedenis van de noord Limburgse pottenbakkers 

In Noord Limburg, met name in Milsbeek, Ottersum en Gennep zijn van oudsher veel pottenbakkerijen geweest. Alleen in Gennep al waren in de periode 1600 tot 1800 ongeveer veertig pottenbakkers actief. Op de foto links zie je een in Gennep gemaakte schaal uit het begin van de achttiende  eeuw.

Schaal uit 1724, opgegraven bij Gennepse pottenbakkerij

De pottenbakkers, die hoofdzakelijk gebruiksaardewerk maakten, kregen het door de opkomst van metalen potten en pannen en industrieel vervaardigd aardewerk echter steeds moeilijker. In het begin van de twintigste eeuw waren er in in de omgeving van Milsbeek en Gennep alleen nog een paar ambachtelijke bloempottenfabriekjes overgebleven.  

Op de bovenste foto zie je hoe het er in die tijd (dertiger jaren van de vorige eeuw) in de bloempottenfabriekjes aan toe ging. Drie draaiers zitten te draaien, en daarnaast lopen er een paar 'loopjongens' rond die er voor zorgen dat de draaiers continue voorzien worden van nieuwe kleiballen, en dat de gedraaide potten worden afgevoerd. Een rekensommetje: 1600 potten in 8 uur, dat  zijn er 200 per uur, dus ruim drie per minuut. Dan moet je wel door kunnen werken. Als je goed naar de bovenste foto kijkt dan zie je dat de middelste draaier met zijn linker hand de zojuist gedraaide pot wegzet, en tegelijkertijd met zijn andere hand een nieuwe bal klei op de schijf gooit voor de volgende pot.

Rond 1930 begonnen Wim jansen en Peter Linders ook zo'n bloempottenfabriekje, genaamd 'De Olde Kruyk'. Peter Linders had bij Philips in Eindhoven gewerkt, en   Wim Jansen werkte in de bloempottenfabriek

Wim Jansen

 van Liebrand aan de Kleine weg in Ottersum. Vrij vlot nadat ze begonnen waren namen ze hun eerste personeelslid aan: Gijs Theunissen. De bloempotten werden met de hand gedraaid, en in houtovens gebakken. Ondanks de primitieve productiemethode konden er toch behoorlijke aantallen bloempotten worden gemaakt. Mijn vader, die bij de bloempottenfabriek van Bert Arts (ook in Milsbeek) werkte en later ook bij de Olde Kruyk in dienst trad, vertelde dat hij soms wel 1700 'negen centimeterse' bloempotten op een dag draaide. Dat waren dan wel dagen van meer dan 8 uur. 

's Avonds draaiden Wim en Gijs voor de aardigheid wel eens wat vaasjes die dan met de bloempotten mee werden gebakken. Al vrij vlot ontdekten ze dat daar meer mee te verdienen viel dan met de 'massaproductie' van bloempotten. Daarom werd de productie geleidelijk omgeschakeld van bloempotten op sieraardewerk. 

Ze pakten het goed aan. Zo werden er kunstenaars als Enno en Henk Brokke en Wim Noordhoek in dienst genomen om te decoreren en vormen te ontwikkelen. Ook was er een voor die tijd bijzonder vooruitstrevend personeelsbeleid. Het personeel kon bijvoorbeeld op kosten van De Olde Kruyk naar de tandarts en een rijbewijs halen, zaken die in die tijd (en ook nu nog) beslist niet normaal waren. Het bedrijf groeide voorspoedig.  De producten werden zelfs tot in de USA geëxporteerd, en rond 1950 werkten er ongeveer 70 mensen bij De Olde Kruyk. De productie bestond hoofdzakelijk uit aardewerk met tinglazuur dat met oxides werd gedecoreerd (Majolica).

Op de foto personeel van De Olde Kruyk, Staand v.l.n.r.: Nol Peters, Lambert Theunissen, Huub Rutten, Mat Peters, Wim Verhoeven, Geert Jacobs, Jan Brouwers, Teun Theunissen, Sjaak Rutten, Henk Jacobs, Gijs Theunissen. Zittend v.l.n.r.: Herman Wientjens, Jan Franken, Jan Koenen, Hent Wijnhofen, Theo Derks, Lindert Wijnhofen. De foto is waarschijnlijk kort na de tweede wereldoorlog gemaakt.

Zo voorspoedig als het bedrijf ontstaan was, zo plotseling ging het echter ook mis. Peter Linders was een man die heel handig was in het leggen van contacten, het sluiten van deals e.d. Hij was echter ook een grillig en wispelturig iemand, met wie het moeilijk samenwerken was. Regelmatig had hij vergaande meningsverschillen met anderen in het bedrijf, en uiteindelijk leidde dat ertoe  Wim Jansen besloot dat het wel mooi was geweest. De Olde Kruyk werd verkocht aan Piet Kurstjens die het bedrijf kleinschalig voortzette.

Wim Jansen begon samen met zijn zwager Jan Koenen pottenbakkerij De Vuurvogel. Wim draaide, en deed de verkoop. Jan nam het decoratiewerk voor zijn rekening. Daarbij ontwikkelde hij een volstrekt eigen stijl, die het werk van de Vuurvogel een bijzonder eigen karakter gaf. Deze pottenbakkerij bestaat nog steeds en wordt nu gerund door Wim's zoon Mart. Wim's dochter Mirjam begon ook voor zichzelf. Aanvankelijk als pottenbakster, maar de laatste jaren maakt ze steeds meer beelden en geeft daarnaast cursussen (o.a. aan mij). Jan was naast zijn werk in de pottenbakkerij ook actief als schilder en beeldhouwer, en hij maakte staalplastieken. Elders op deze site zijn tekeningen van hem te zien.

Ook de personeelsleden van de Olde Kruyk kwamen op straat te staan en moesten aan de kost zien te komen. Menigeen besloot zelf een pottenbakkerij te beginnen. De meeste pottenbakkerijen die we momenteel in Noord Limburg vinden zijn van ex Olde kruyk medewerkers, of kinderen daarvan.

Een korte en verre van volledige opsomming:

• Herman Wientjens begon een bloempottenfabriek in Milsbeek, op de hoek van de Kanonskamp en Langstraat. In de jaren tachtig is deze fabriek afgebroken, en werden er huizen op die plaats gebouwd.
• Teun en Gijs Theunissen begonnen pottenbakkerij Terra aan de Rozenbroek in Milsbeek. Halverwege de jaren tachtig stopten zij met het bedrijf. De zoon van Teun, Frank, ging eerst bij Terra werken en begon later zijn eigen pottenbakkerij in Milsbeek. Enkele jaren geleden verhuisde hij met zijn bedrijf naar zuid Frankrijk, waar hij nog steeds potten maakt en cursussen geeft.
• Geert Jacobs begon in Ven-Zelderheide pottenbakkerij Jacobsladder. Later kocht hij de oude bloempottenfabriek van de gebroeders van den Hoogen aan de Rijksweg in Milsbeek. Op de foto zie je de houtgestookte bloempottenoven uit het begin van de twintigste eeuw, die zich nog in die pottenbakkerij bevindt. Geert Jacobs heeft zich gespecialiseerd in het maken van keramische muziekinstrumenten, met name (dwars)fluiten en hoorns. Op keramiekmarkten staat hij vaak in het middelpunt van de belangstelling met zijn keramisch orgel. 
• Henk Jacobs begon halverwege Milsbeek en Gennep pottenbakkerij de Champignon. Zijn zoon Geert Jacobs jr. heeft nu in Bergen pottenbakkerij de Tramhalte. Zijn andere zoon Guul kocht een aantal jaren geleden de Olde Kruyk van Piet Kurstjens.